CIO Special: I-Strategie Rijk 2021-2025

Het oorspronkelijk als netwerkdiner geplande evenement was uiteraard vanwege de pandemie verschoven naar de digitale wereld. Niettemin gaven Lourens Visser, CIO Rijk, en Rianne Blacquière, afdelingshoofd I-stelsel en Vakmanschap, ons een duidelijk en fascinerend beeld van de doelstellingen en uitdagingen die momenteel spelen rondom de overheid en digitalisering. De insteek van de CxO-bijeenkomst was voor Lourens en Rianne een kans hun plannen voor de koers voor het I-Rijk te presenteren en te toetsen onder de CIO-collega’s. Voor de aanwezige leden gaf dit tegelijkertijd de mogelijkheid om de visie van het Rijk in te zien en van advies te kunnen voorzien. En dat maakte het voor zowel spreker als deelnemers een interessante en relevante bijeenkomst. 

CIO Platform Nederland over de drempel van 2020 naar 2021
Voordat het centrale thema van het I-Rijk werd aangesneden gaf onze voorzitter, Arthur Govaert, de aftrap van het evenement door het werk en de koers van het bestuur en bureau van het CIO Platform Nederland (CIOPN) te presenteren. De boodschap die Arthur kon vertellen was een positieve. Het platform groeit gestaag en telt inmiddels 132 leden. Bovendien is de externe zichtbaarheid van onze vereniging gestegen, ook op sociale media. Ondanks de pandemie waren er genoeg goedbezochte evenementen, mede door het virtuele karakter. Wat de leden missen is de mogelijkheid elkaar fysiek te ontmoeten. Onze wens is dan ook het komende jaar, daar waar de regels dat toestaan, meer hybride bijeenkomsten te organiseren. De WhatsApp-groep voor CxO’s is een belangrijke ontmoetingsplek geworden en een plek om zaken voor te leggen aan collega’s.

De focus van CIO Platform Nederland blijft gericht op de vier thema’s: Digital strategy and Innovation, Transformation, Information Security en Vendor Relations. De hoofdtaak van de vereniging blijft ook herkenbaar; het faciliteren van kennisdelen. Een nieuw bijkomstig doel is om meer impact op onze omgeving te hebben. Daarom is gekozen voor deze nieuwe slogan: “In het digitale hart van de samenleving’’. Voorbeeld hiervan is de samenwerking met Europese zusterorganisaties, die in volle gang is om echt impact te hebben op Brussel. Als sector zijn we nog niet opgewassen tegen lobbymachines van Tech-bedrijven, wat ons heeft bewogen om adviesbureau Brabers in de arm te nemen. Tenslotte benadrukt Arthur dat het CIOPN binnenkort een eigen app beschikbaar maakt. Een vertrouwelijke omgeving met name geschikt bij het uitwisselen van gevoelige informatie. De basis voor snelle communicatie blijft WhatsApp.   

CIO Rijk over ‘zijn’ I-strategie in wording
Vervolgens is het woord aan Lourens en Rianne. Na het kort voorstellen van zijn betrokken collega’s, portefeuillehouders van de te bespreken thema’s, steekt Lourens van wal met zijn presentatie over de nieuwe I-strategie van het Rijk. 

Lourens’ directie heeft als belangrijkste taak om binnen de overheid sturing te geven aan, en te coördineren tussen de verschillende CIO’s van organisaties op het niveau Rijk bij de overheid. Denk aan ministeries zoals Defensie en Buitenlandse Zaken, maar ook aan uitvoeringsorganisaties zoals de Belastingdienst en UWV. Lourens, Rianne en hun collega’s bepalen de visie en de koers van digitalisering bij het Rijk. Wanneer deze is bepaald, volgt de vertaling naar richtlijnen en voorwaarden. Tenslotte bestaat de taak van CIO Rijk uit een element van beheer en ondersteuning. Al deze taken vormen de inhoud van de ‘I-strategie’ van CIO Rijk. 

Daar waar je zou denken dat het werk op de ministeries een tandje lager gaat op het moment dat het kabinet valt, is niets minder waar. Juist vanwege de toeslagenaffaire (POK: parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag) is het extra druk. Ook bij CIO Rijk. De grootste uitdaging voor CIO Rijk is dat onderzoek aantoont dat het digitale aspect binnen de overheid op achterstand raakt. Aan de ene kant omdat de digitale technologie zich in zo’n razend tempo ontwikkelt, dat het bijhouden al een opgave an sich is. Daarnaast blijken informatievoorziening en ICT nog steeds geen sexy onderwerp op de bestuurlijke overheidstafel, noch bij de politiek, en is er regelmatig fors op bezuinigd.  Het kabinet viel half januari over de uitkomsten van de toeslagaffaire en daarmee kwam extra nadruk te liggen op de informatievoorziening, de informatiehuishouding en de informatieverstrekking gaan de politiek en maatschappij. Werk aan de winkel dus voor het I-Rijk en een uitgelezen moment om de I-strategie ‘in wording’ een extra zetje te geven;  de digitale overheid raakt ons immers allemaal.

Alvorens de diepte in te duiken is Lourens vooral benieuwd naar waarom de medeleden van het CIOPN een I-strategie toepassen binnen de organisatie. Via Mentimeter verschijnen de resultaten in beeld. Het populairste antwoord is dat een I-strategie focus en houvast op I-ontwikkelingen geeft: 

Na een kort rondje reacties vanuit de deelnemers licht Lourens een aantal van de thema’s toe waar zijn I-strategie met name op gaat focussen: de maatschappelijke opgaven. Zoals dat de informatievoorziening de overheid moet ondersteunen om op efficiënte wijze te kunnen werken voor burgers en bedrijven. Daarbij komen ook aspecten als veiligheid, privacy, transparantie en een duurzaam herstel van de gevolgen van corona kijken. En door steeds transparanter te worden, draagt betere informatievoorziening ook bij aan het democratisch proces. Burgers en bedrijven worden immers steeds uitgebreider geïnformeerd. 

Binnen de I-strategie liggen drie vraagstukken ten grondslag aan de verschillende thema’s:

1. Ten eerste is dat de maatschappelijke waarde van informatievoorzieningen meer zichtbaar maken. Een actuele doelstelling die ook door ons als vereniging is omarmd. ICT maakt niet alleen kosten maar heeft inmiddels binnen organisaties ook een grote bijdrage en het is van belang deze te laten zien.
2. Ten tweede wil het Rijk echt gaan sturen op / het verschil maken met ICT. Onder andere door digitale technologie en data de informatievoorziening te laten versterken en de digitale weerbaarheid verder te vergroten.
3. Tenslotte is het plan om meer realisme te brengen in uitvoerbaarheid van politieke ambitie en het tempo daarvan. Een ontzettend lastige uitdaging, maar wel van belang om het slagen van IT-projecten en beleid bij de overheid te verbeteren.

Lourens heeft de tien thema’s van de I-strategie samengevat in een overzichtelijke afbeelding die hij zelf ‘het wiel’ noemt (zie afbeelding onder). Elk thema gaat in op het ‘hoe, wie en wat’, bevat een roadmap en heeft een CIO van één van de ministeries die het onderwerp helpt ontwikkelen. Een aantal ervan worden tijdens deze CIO Special besproken.

Thema ‘I in het hart’
Het eerste thema rondom het vraagstuk maatschappelijke waarde is ‘I in het hart’ brengen. Bij CIO’s leeft al langere tijd het beeld dat de invloed van digitale technologie echt tot in het hart van de samenleving rijkt. Echter is dat voor veel bestuurders nog niet evident en worden vaak de negatieve kanten van IT belicht in plaats van de positieve impact. Voorbeeld hiervan is de discussie over het gebruik van algoritmes.

Thema ‘Data en algoritmen’
Een ander thema rondom maatschappelijke waarde betreft ‘innovatiever besluiten met data en AI’. Deze heeft een sterke link met het nieuwe thema informatiehuishouding en doelt op de mogelijkheden om digitale technologie dichter tegen bestuur te krijgen. Het is een erg breed onderwerp vertelt Rianne, dat bij alle ministeries speelt. 

Thema ‘I-vakmanschap’
Het laatste thema waar Lourens dieper op ingaat is ‘I-vakmanschap’ en hoe het I-Rijk kan aansluiten op de arbeidsmarkt. Beoogde doelen hierbij zijn bijvoorbeeld om over ministeries heen dezelfde opleidingen te kunnen bieden en het spreken van één taal. De vraag hier is hoe je, ondanks de schaarste aan IT’ers, mensen met de juiste competenties aan je kunt (blijven) binden. 



Met betrekking tot het tweede vraagstuk bespreekt Lourens het thema ‘digitale weerbaarheid’, waar hij (tegen wil en dank) ervaring mee opdeed vanwege de Citrix problematiek. De lering hieruit was dat dit aspect bij de overheid nog versnipperd is en gebaat zou zijn bij een deels meer centrale aanpak . De kwetsbaarheid hier ligt ook in de samenwerking binnen en tussen ketens. De digitale cyberwedloop vraagt om aandacht en investering. 

Tenslotte is binnen de maatschappelijke opgave van realisme in uitvoerbaarheid het ‘samenwerken met de markt en bevorderen van innovatie’ een belangrijk thema. De overheid kan niet alles zelf doen, en Lourens heeft geconstateerd dat het op sommige vlakken nog lastig samenwerken is, bijvoorbeeld bij de inkoop van producten. Ervaringen van andere leden op dit gebied kunnen Rianne en Lourens helpen bij het toekomstbestendig maken van deze belangrijke samenwerking. 

Break-outs 
Na de introductie en uitleg van Rianne en Lourens is het tijd voor de break-out sessie. In de break-outs wordt rondom de drie van de besproken thema’s van de I-strategie Rijk gevraagd en gezocht naar feedback. De dossierhouders van elk hoofdstuk zijn bovendien vanuit het Rijk aangesloten bij het event om extra toelichting en expertise te verschaffen. Met een druk op de knop wordt ieder als het ware geteleporteerd naar de lobby van zijn gekozen onderwerp. Beam me up, Scotty! Voor de leden is er een uitgebreide terugkoppeling beschikbaar voor de deelnemende CIO's over de gedeelde kennis en ervaring die gedeeld is tijdens de sessie. 

Virtuele borrel 
Na een boeiend half uur keren alle deelnemers met dezelfde druk op de knop weer terug in de gezamenlijke call. De verschillende conclusies en adviezen uit de deelgroepen worden kort toegelicht en de initiatiefnemers en deelnemers bedankt. Nu is het tijd om deze geslaagde CIO-Special te eindigen met een virtuele borrel. Ter verhoging van de gezelligheid is naar alle deelnemers vooraf een borrelpakket opgestuurd. Ondanks de virtuele omgeving is de sfeer ouderwets gezellig en komen veel ambities en ergernissen van het CIO-vakgebied ter sprake.

Onze dank gaat uiteraard speciaal uit naar Lourens, Rianne en hun collega’s bij CIO Rijk. Het was mooi en fijn om weer eens op zo’n manier en in zo’n setting met elkaar aan de slag te kunnen gaan. Wij kijken terug op een geslaagd evenement waar zowel sprekers als deelnemers veel nieuwe relevante inzichten op hebben kunnen doen. Nogmaals, iedereen bedankt voor de inzet en aanwezigheid en op naar een volgende CIO Special!